Schrijven speelt zich niet enkel tussen je hoofd en je blad papier of computerscherm af. Geef nu toe, zoveel valt daar niet te beleven… Een van de voorwaarden om goed te kunnen schrijven is dat je goed kan observeren. En dus moet je je zintuigen aan het werk zetten.
Vingeroefeningen zijn even belangrijk voor een schrijver als voor een muzikant. In het geval van een schrijver wil dat onder andere zeggen dat je oefent in je zintuigen op scherp zetten. Onderstaande schrijfoefening is een van de eerste opdrachten tijdens de schrijfweken van De Schrijfkaravaan. Het is leuk om het in groep te doen omdat je dan elkaar verrast. Maar je kan er alvast ook in je eentje mee beginnen. Wat je nodig hebt? Een handige blocnote en een pen of potlood.
Meer dan vijf zintuigen
Stap één: Maak eerst zes kleine papiertjes en zet daarop telkens een woord: ‘zien’, ‘horen’, ‘ruiken’, ‘smaken’, ‘voelen’ en tenslotte ‘lichaamservaring’. Ja, dat laatste is misschien wat verrassend maar we hebben meer dan vijf zintuigen. Onze huid alleen al is goed voor een aantal zintuigen: de tastzin, warmte/koude perceptie, pijnperceptie… Maar ook de ervaring ‘in’ je lichaam is een soort van waarneming. Probeer maar eens verschillende lichaamshoudingen uit, je zal zien dat elke houding anders aanvoelt. Net zoals we het ‘voelen’ als er iemand vlak achter ons komt staan (hoe en waar voel je dat?) , als je in een te enge ruimte zit of voor een afgrond staat.
Naar buiten
Stap twee: ga naar buiten. Je kan deze oefening ook gewoon in je huiskamer doen, maar door van omgeving te veranderen word je vanzelf al meer geïnspireerd. Zoek een plek op waar je prettig kan zitten -als stadsbewoner geef ik de voorkeur aan een park of een terrasje.
Plooi je zes papiertjes op, shuffle ze en pik er eentje uit. Zet een klokje (bv. op je telefoon) op 5 minuten en schrijf alles op wat je ervaart met het zintuig dat op je papiertje staat . Maak gewoon een lijstje. Maar wees zo precies mogelijk.
Stel dat je ‘ruiken’ hebt getrokken, schrijf dan niet zomaar ‘vieze lucht’. Ruik beter: uitlaatgassen, een hondendrol die niet is opgeruimd, de geur van rozen meegenomen door een briesje (zegt niet zomaar bloemengeur tegen een rozengeur!), de geur van vers gemaaid gras, van een achtergelaten frietzak of een overvolle vuilnisbak (en wat zit daar dan allemaal in?), van het parfum van iemand die voorbij komt wandelen.
Trek je bijvoorbeeld ‘voelen’, dan moet je een beetje aan het werk. Wat voel je op je huid: een briesje? Koud of warm? Hoe voelt het oppervlak van de bank waarop je zit? Hoe voelen de straatstenen of het gras onder je voeten…Heb je ‘smaken’ getrokken? Waarom dan niet jezelf trakteren op een koffie of een ijsje? Of een eetbare bloem uitproberen?
Zijn je vijf minuten om dan plooi je het papiertje weer op, leg je het bij de rest en trek je er weer een. Trek je hetzelfde papiertje? Geen probleem, dat is een uitnodiging om nog beter te kijken, horen, voelen, ruiken enz.
Woorden vinden
Observeren is één zaak, de woorden vinden voor wat je observeert is een tweede uitdaging. We zijn het immers niet zo heel erg gewend om zaken te beschrijven. Ik schreef het al: wees zo precies mogelijk. Wat voor rood is het rood van de bloem die je ziet? Bloedrood, roodbruin, karmijnrood, helderrood, oranjerood…? Misschien wil je wel vergelijkingen gebruiken: aardbeirood, het rood van de vlag van Frankrijk. het rood van de lippen van je vriendin… Probeer gewoon uit, dit is kladwerk, als de voorbereidende schetsen van een schilder. Het hoeft niet perfect te zijn, sta jezelf toe om te spelen met woorden. Voor je het weet heb je inspiratie voor een gedicht of een kort cursiefje …
Een vorm van meditatie
Door deze oefening leer je niet alleen beter observeren en precies verwoorden, het is ook een vorm van mindfulness. Je komt in het hier en nu. Als je deze oefening een tijdje gedaan hebt zal je merken dat je anders rondloopt, dat je aandachtiger bent en veel meer opmerkzaam voor de wereld om je heen. Je rekenschap geven van je zintuiglijke ervaringen is overigens een prima manier om piekergedachten stop te zetten en stress te lijf te gaan. Probeer het maar eens…